Katolik, Ortodoks ve Protestanlar
Hristiyanlıkta 3 ana mezhep bulunmaktadır. Bunlar Katoliklik, Ortodoksluk ve Protestanlık’tır.
İsa Mesih ve havarilerin döneminde yani erken Hristiyanlık döneminde mezhepler bulunmamaktaydı. Ancak Roma döneminde zamanla gerek teolojik ve gerekse siyasi sebeplerden dolayı Katoliklik ve Ortodoksluk mezhepleri oluşmuştur. Peki tarihsel olarak nasıl bu duruma gelinmiştir inceleyelim.
Tarihçe
Havarilerin döneminden sonra merkezi Roma olan batı kilisesi ve merkezi İstanbul olan doğu kilisesi bulunmaktaydı. Batı kilisesinin ruhani lideri “Papa”, doğu kilisesinin ruhani lideri ise “Patrik” idi.
16 Haziran 1054 yılında Papa ІX. Leo, bir temsilci kardinalini İstanbul’a göndermiştir. Bu temsilci Ayasofya’da sunağa papanın doğu kilisesini aforoz ettiğini belirten fermanını bırakmıştır. Bu fermanın fark edilmesiyle birlikte, İstanbul Patriği Cerulorius da Roma kilisesini aforoz etmiştir.
Yani karşılıklı olarak her ikisi kilise de birbirini aforoz ederek birbirlerini dinden çıkardıklarını ve Hristiyan olarak tanımadıklarını beyan etmişlerdir. Teolojik bir tartışmadan çıkan ama aslında siyasi bir güç savaşının sonucu olan bu kararlar neticesinde iki kilise ayrılmıştır.
Batı kilisesi Katoliklik mezhebi, doğu kilisesi ise Ortodoksluk mezhebi olarak adlandırılmıştır.
Reform
Batıda, Katolik Kilisesi içerisinde inanç ve uygulamalara dair ihtilaflar reform yanlılarını harekete geçirmiş ve bu hareketin öncüsü olan Martin Luther 1517 yılında Katolik kilisesini eleştirdiği 95 adet tezini yazarak Wittenberg All Saints kilisesinin kapısına çivilemiş ve dolayısıyla Avrupa’da büyük Protestan Reformunu başlatmıştır. Bir çok ilahiyatçı ve düşünür bu harekete destek vererek geliştirmiş ve bu reform hareketi sonucunda Protestan Kilisesi doğmuştur.
Bu reform hareketinin amacı yeni bir mezhep kurmak veya dine yeni bir bakış açısı getirmek değil, aksine Kutsal Kitap Hristiyanlığına yani İsa Mesih tarafından başlatılan ve elçileri tarafından devam ettirilen gerçek dine, öze dönüş hareketidir.
Kutsal Kitap Hristiyanlığında İsa Mesih’in annesi Meryem’e ve azizlere dua etmek, rahibe günahlarını itiraf ederek günah çıkarmak, ruhban sınıfın üstünlüğü gibi unsurlar bulunmaz ve kilisenin başı İsa Mesih’tir.
Mezheplerin temel özelliklerini kısaca tanımlayalım.
Katoliklik
Katoliklik mezhebi, merkeziyetçi bir yapısı olan bir mezheptir. Ruhani lideri “Papa”dır. Papa dünyadaki tüm Katolik kiliselerinin ruhani önderidir. Katolik Kilisesi, papanın yanılmazlığına inanmaktadır. Ruhban sınıfı sıralamasında papadan sonra kardinaller, piskoposlar ve rahipler gelmektedir.
Bu mezhepte Papa, İsa Mesihin ve havarilerin reisi Petrus’un vekili olarak kabul edilir. Katoliklikte kurtuluş, sadece Katolik kilisesinin öğretilerine bağlanmakla mümkündür. Çünkü Katolik kilisesinin, Kutsal Ruh’un yönetimi altında olduğuna inanılır. Kutsal kitabın yanı sıra kilise geleneğine büyük önem verilir. Meryem ve azizlere değer verilir ve onların Tanrı katında şefaat eden olduklarına inanılır. Onlara aracı olarak dua edilmesinde mahsur görülmez. Rahiplerin evlenmelerine izin verilmez.
Ortodoksluk
Ortodoksluk mezhebinde ruhani lider “Patrik”dir ve yetkisi kendi patrikliğine ait bölge ile sınırlıdır. İlk yedi konsülü genel konsül olarak kabul ederler ve bundan sonraki konsülleri sadece Katoliklerin konsülleri olarak kabul ederler. İkonalara büyük önem verilmektedir. Meryem’e ve azizlere Katolik mezhebindeki gibi önem verilir ve dua edilir. Rahipler istedikleri takdirde evlenebilirler.
Protestanlık
Protestanlık mezhebinde Papanın otoritesi ve yanılmazlığı reddedilir. Kutsal Kitap esas alınır. Din hizmetleri sınıfı bulunmakla birlikte Katoliklik ve Ortodoksluk mezheplerindeki gibi bir ruhbanlık sınıfı yoktur. Prostestanlıkta kilise önderlerinin evlenmelerinde bir mahsur yoktur.
Sakramentler olarak Vaftiz ve Rabbin sofrası sakramentleri kabul edilir. Kurtuluşta, eylemlerin etkisi yoktur. Eylemler ile değil İsa Mesih’e iman ile kurtuluş görüşü esastır. İyi eylemler zaten İsa Mesih’e iman sonucu Kutsal Ruh’un kişide işleyişi ile ortaya çıkar inancı hakimdir.
Mesihin annesi Meryem’e ve azizlere dua etmek gibi bir yaklaşım reddedilir. Dua sadece Tanrı’ya edilir görüşü esastır. Meryem de dahil olmak üzere İsa Mesih’i kurtarıcı olarak kabul eden ve ona iman eden herkes, yani tüm inananlar kutsallar olarak kabul edilir. Katolik ve Ortodoks mezheplerindeki gibi bir “Azizlik” kavramı ve müessesesi yoktur. On emire göre Tanrıyı tasvir eden resim ve heykeller yasak olduğu için kiliselerde Tanrıyı tasvir eden resim ve heykel bulunmaz.
Kaynakça
Tarihi Olaylar: Doğu ve batı kiliselerinin ayrılması
